به گفته عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، به دلیل آن‌که لازمه هر معامله‌ای در بازار بورس، وجود بازار ثانویه است و اوراق وقف را نمی‌توان در بازار ثانویه معامله کرد، بنابراین بازار بورس مکان مناسبی برای انتشار این اوراق و انجام عمل وقفی نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلام‌علی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، ضمن انتقاد از انتشار اوراق وقف و معامله این اوراق در بازار بورس، اظهار کرد: اگر قرار باشند اوراق وقف را در بازار سرمایه تعریف کنیم، به این صورت خواهد بود که ما باید ورق را منتشر کنیم و با آن، پول‌های مردم را جمع کرده و هرچیزی همانند بیمارستان و دیگر امور عام‌المنفعه که کمبود آن‌ها احساس می‌شود را با آن اوراق بسازیم یا بخریم و وقف کنیم.
وجود بازار ثانویه؛ لازمه معامله اوراق در بازار بورس
وی افزود: هنگامی‌که همه افراد نمی‌توانند در کار خیر شرکت کنند، ما ناچاریم به طریقی پول‌های مردم را جمع کرده و با آن پول‌ها، وقف انجام دهیم. در حقیقت شاید نظر درست این باشد که جای مناسب این اوراق در بازار سرمایه نیست و دلیلش این است که هنگامی‌که از اوراق سخن می‌گوییم، معنی‌اش این است که هر ورقی دارای بازار ثانویه است و هرکسی که ورقه را از شما می‌گیرد، باید بتواند آن را در بازار ثانویه بفروشد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی خاطرنشان کرد: در صورتی‌که این اوراق قابل خرید و فروش در بازار ثانویه نباشد، جایش در بازار سرمایه نیست. مثلا اوراق قرضه که متعارف است و ما آن را جایز نمی‌دانیم، اول در بازار سرمایه خرید و فروش شده و سپس هرکسی که بخواهد می‌تواند آن‌ها را خرید و فروش کند یا اوراق سهام هم همین‌طور است، مثلا کسی که سهام خودرو را می‌خرد می‌تواند به کسی دیگر بفروشد، اما اوراق وقفی را کسی نمی‌تواند خرید و فروش کند و چنین ماهیتی ندارد و مشکل اصلی این اوراق هم همین است.
خرید و فروش اوراق وقف در بازار بورس امکان‌پذیر نیست.
معصومی‌نیا ادامه داد: اگر اوراق وقفی را منتشر کرده و پول مردم را جمع آوری کنیم، بعد از جمع‌آوری و خرید یا ساخت بیمارستان و... اگر کسی بخواهد سهم خود را بفروشد، امکان‌پذیر نیست، چون آن مبلغ وقف شده، اما در این فاصله که پول از دست خریداران اوراق خارج شده و بانی می‌خواهد موسسه‌ای را تاسیس کند، بنده اگر بخواهم سهم خود را در بازار ثانویه بفروشم، این‌ها را چگونه باید تفکیک کنیم که قابل خرید و فروش شود؟
این مدرس دانشگاه، وقف پول را دارای اشکال شرعی دانست و اظهار کرد: باید با جمع‌آوری پول، ساختمان بسازیم و بعد وقف کنیم و بعد نمی‌توان تجدید نظر کرده و به بازار اعلام کنیم، چون این ناممکن است. بنابراین کسی که وکیل خریداران اوراق وقفی است، نمی‌تواند قبل از ساخت موسسه، اعلام وضعیت کند و تنها راهی که وجود دارد، این است که خریداران اوراق با شما مصالحه کنند و دیگر قصد فروش اوراق را نداشته باشند.
قالب‌های بهتری برای عمل وقفی وجود دارد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی خاطرنشان کرد: بنابراین ما نباید وقف را در بازار سرمایه مطرح کنیم. می‌توانیم صندوق‌های وقفی تاسیس کنیم یا همانند روش‌های سنتی از مردم پول گرفته و با آن، بیمارستان و دیگر امور عام‌المنفعه بسازیم و تا پایان ساختمان‌سازی، افراد سراغ پول نیامده و بانیان نیز با خیال راحت به فعالیت وقفی می‌پردازند و در این شرایط، دیگر کسانی که سهم را می‌خرند، به این فکر نمی‌افتند که این موقعیت خود را به شخص دیگری واگذار کرده و آن پول را بگیرند.
وی بازار بورس را مکان مناسبی برای چنین فعالیتی ندانست و تصریح کرد: بنابر موارد گفته شده، نمی‌توان چنین فعالیتی را در بازار بورس انجام داد، مگر این‌که اعلام کنیم در کنار دیگر اوراقی که منتشر می‌شود، این اوراق به دلیل ماهیتی که دارند، بازار ثانویه نداشته باشند. علاوه بر این، اگر بخواهیم عمل وقفی انجام دهیم، قالب‌های دیگر وجود دارد که محدودتر است و می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. ما می‌توانیم با روش‌های دیگر و به صورت‌های دیگر که در فقه هست و مالکیت منتقل نمی‌شود، عمل وقفی انجام دهیم و انتفاع سرمایه را به صاحب سرمایه برگردانیم.
غیرقابل انتقال شدن اوراق وقف؛ لازمه معامله در بازار سرمایه
وی افزود: در مورد اوراق سلف، به این دلیل که مشکل فقهی وجود دارد، آمده‌اند به هزار و یک راه متوسل شده‌اند تا مشکل فروش این اوراق را حل کنند. به خاطر این‌که فروش مبیع در معامله سلف، قبل از سررسید جایز نیست، به همین دلیل، صاحب‌نظران مانده‌اند که مشکلات را چگونه حل کنند. هرکجا که ورود به بازار ثانوی برای خریداران اوراق دارای مشکل شرعی باشد، چنین وضعیتی پیش می‌آید. البته در مورد اوراق سلف، راه‌هایی از جمله استفاده از سلف موازی و حواله را برای آن پیدا کردند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی تاکید کرد: در مورد اوراق وقف در حل مشکل بازار ثانوی، چه راهکاری می‌توان پیشنهاد داد؟ این‌که گفته می‌شود انتشار اوراق وقف باعث مشارکت گسترده در کار خیر می‌شود، این مشارکت فقط راهش این نیست که از ظرفیت بازار سرمایه استفاده کنیم. اگر هم بخواهیم در بازار سرمایه استفاده کنیم، باید این اوراق غیر قابل انتقال به غیر تلقی شود.
در صورت تعطیلی بازار ثانویه، اوراق وقف، ورق مصطلح در بازار سرمایه نخواهند بود.
وی افزود: اگر به اوراق قرض‌الحسنه دقت کنیم، این اوراق را نیز می‌توان در صندوق‌های قرض‌الحسنه و هم در بازار بورس عرضه کرد، چون بازار ثانوی برای قرض‌الحسنه، متصور است و اگر کسی در قرض شریک شود، می‌تواند به دیگری واگذار کند. اگر هم بازار ثانوی را برای اوراق وقف تعطیل کنیم، دیگر اوراق نیست و همانند عمل سنتی است که قبض منتشر می‌کنند و پول دریافت می‌کنند و کسی نمی‌تواند این قبض را در اختیار دیگران قرار دهد.
حجت‌الاسلام معصومی‌نیا در پایان تصریح کرد: در مورد اوراق وقف هم به همین شکل است و دیگر ورقه مصطلح در بازار سرمایه نخواهد بود. از این گذشته، همه چیز که نباید در بازار سرمایه باشد. برای انجام کار خیر می‌توان از فرصت‌های دیگر استفاده کرد. در غیر این‌صورت، تنها با آن قید که عرض کردم که واگذاری به غیر ممکن نیست، می‌توان منتشر کرد.