جایگاه پرداخت‌های به قصد سودآوری و تسهیلاتی که قرار باشد صرفاً رأس‌المال بازپرداخت شود و تسهیلاتی که از عهد مال هم گذر می‌کنند، به لحاظ ماهیتی تفاوت دارند و مؤسسات متکفل این امور باید کاملاً جدا باشند تا شاهد گسترش پدیده قرض‌الحسنه در جامعه باشیم.
حجت‌الاسلام و المسلمین مجید حبیبیان نقیبی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره قرض‌الحسنه پرداخت و ابتدا درباره تفاوت قرض‌الحسنه و صدقه، گفت: در قرض‌الحسنه، رأس‌المال باید به صاحب سرمایه برگردد، اما کسی که صدقه پرداخت می‌کند، علاوه بر رأس‌المال از هزینه فرصت هم چشم‌پوشی می‌کند و دریافت‌کننده هم توان بازپرداخت رأس‌المال را ندارد.
گسترش تلاش اقتصادی با رواج قرض‌الحسنه.
وی افزود: در روایات آمده است که ائمه(ع)، قرض‌الحسنه را بر صدقه ترجیح دهید و برای این ترجیح توجیهاتی بیان شده است، ازجمله این که صدقات که به معنای پرداخت انتقالی که لازم نیست گیرنده، اصل سرمایه را بازپرداخت کند، زمینه فعالیت برای گیرنده را فراهم نمی‌کند و باعث نمی‌شود صدقه گیرنده تلاش کند تا درآمدی را کسب کند و رأس‌المال را جبران کند.
حبیبیان تصریح کرد: در قرض‌الحسنه، چون در آینده مشخص باید اصل مال بازپرداخت شود، گیرنده، مجبور است تلاش و فعالیت اقتصادی داشته باشد تا درآمدی را کسب کند و پول را به صاحب مال برگرداند. در واقع توجیه ترجیح قرض‌الحسنه بر صدقه را اندیشمندان، این‌گونه مطرح کرده‌اند که قرض، باعث تلاش بیشتر افراد در جامعه خواهد شد، در حالی که صدقه ممکن است تنبلی‌هایی را به دنبال داشته باشد و به نظر بنده، این توجیه مناسبی است.
تفکیک نهادهای متکفل اعطای تسهیلات؛ راهکار گسترش قرض‌الحسنه.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در پاسخ به این پرسش که قرض‌الحسنه چه جایگاهی در نظام بانکی کنونی ایران دارد، گفت: جایگاه پرداخت‌های به قصد سودآوری و تسهیلاتی که قرار باشد صرفاً رأس‌المال بازپرداخت شود و تسهیلاتی که از عهد مال هم گذر می‌کنند، به لحاظ ماهیتی تفاوت معنی‌داری دارند و مؤسسات متکفل این امور هم باید کاملاً جدا باشند تا شاهد گسترش پدیده قرض‌الحسنه در جامعه باشیم.
وی خاطرنشان کرد: بانک یک نهاد انتفاعی است و می‌خواهد از فعالیت خود، سود ببرد. یکی از شاخص‌های بسیار مهم موفقیت‌های بانکداری، میزان سودآوری است. به طور طبیعی مجموعه کارکنان بانکها، در پی افزایش سود در نهاد خود هستند. بانکها تلاش می‌کنند منابع با سود صفر را بیشتر جذب کنند.
کسب حداکثر سود؛ مانع حرکت بانکها به سوی قرض‌الحسنه.
معاون پژوهشی مؤسسه آموزش عالی تربیت مدرس حوزه‌های علمیه، عنوان کرد: عموماً بخش قابل توجهی از منابع جذب شده در نظام بانکی فعلی ما، نه صرف تسهیلات قرضالحسنهای، بلکه صرف تسهیلات سرمایه‌گذاری می‌شود که منبع سود بسیار بالایی برای بانکها است. بنابراین باید بین این نهادهای سودآور و نهادهای پرداخت‌کننده قرض‌الحسنه، تفکیک صورت گیرد.
وی افزود: نمی‌توان از نهادی که با پرداخت تسهیلات با سود بسیار بالا به دنبال حداکثر سود است، تقاضا کرد که فعالیت قرضالحسنهای داشته باشید و دغدغه سود نداشته باشید، چون این دو فعالیت در یک نهاد با هم سازگار نیستند، خصوصاً با قرار دادن شاخصی همانند شاخص سود که نشان دهنده موفقیت شعبه‌های بانکی ما است و این مانع این خواهد بود که بانکها در جهت پرداخت قرض‌الحسنه پیش بروند.
تفکیک نهادها، فعالیت آن‌ها را شفاف می‌کند.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) ادامه داد: بانکها تلاش می‌کنند در جذب منابع، از عقد قرض، حداکثر استفاده را ببرند و این تبلیغات و جوایزی که بانکها مطرح می‌کنند، در همین راستا است. علاوه براین، بانکها تلاش می‌کند درصد کمتر این منابع جذب شده، صرف وام‌های قرضالحسنهای باشد تا میزان سود حداکثر شود چون حداکثر‌سازی سود، هدف اصلی بانکها است.
حبیبیان تصریح کرد: پیشنهاد من این است که مراکز متکفل اعطای تسهیلات را از هم جدا کنیم. بانکها به همان فعالیت‌های انتفاعی بپردازند و اجازه جذب و پرداخت تسهیلات قرضالحسنهای را نداشته باشند. یک مرکز مشخصی متکفل امر قرض‌الحسنه در جامعه باشد که فقط دریافت و پرداخت قرض را بر عهده داشته باشد.
معاون پژوهشی مؤسسه آموزش عالی تربیت مدرس حوزه‌های علمیه، ادامه داد: باید نهادهایی همانند کمیته امداد و بهزیستی هم، صرفاً پرداخت‌های انتقالی و بلاعوض را بر عهده داشته باشند. به کمیته امداد اجازه داده نشود که قرض‌الحسنه، پرداخت کند، چون کار اصلی‌اش این نیست. انجام این ایده می‌تواند فعالیت‌ها را شفاف‌تر کند تا همه نهادها در رسیدن به اهداف خود موفق باشند.
مطالب مرتبط: