حجت‌الاسلام والمسلمين دکتر محمد‌اسماعيل توسلی، عضو هيئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبايی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن(ايكنا)، درباره ماهيت و چيستی ربا گفت: همه صاحب‌نظران اين حوزه در تعريف ربا با اين نكته شروع می‌كنند كه ربا در لغت به معنای زياده و رشد است. آنچه كه در اينجا مهم است، بحث فقهی است كه در قرض و معاملات اگر زياده گرفته شود، می‌گوييم ربا است، اما نكته‌ای كه در بحث ربا بايد به آن توجه كرد اين است كه هر اضافه و زياده‌ای ربا و حرام نيست، بلكه آن زياده‌ای كه در قرض است، ربا است.
عموم جامعه درگير چالش‌های ربای قرضی هستند.
حجت‌الاسلام توسلی در خصوص وجه چالشی‌تر ربا كه عموم جامعه با آن درگير هستند، گفت: ربا بر دو نوع است؛ ربای معاملی و ربای قرضی، بيشتر بحث ما در مورد قرض است كه ربای قرضی به وجود می‌آورد و مردم نيز بيشتر با آن سروكار دارند. «ربای قرضی» يعنی زياده مشروط در قرارداد قرض و «ربای معاملی» به زياده در معامله دو كالای هم‌جنس يا موزون اطلاق می‌شود.
وی در ادامه درباره تفاوت قرض ربوی با ديگر قرارداد‌ها گفت: اصلی‌ترين ركن ربا كه زياده است، در قرض مطرح می‌شود و چون در قرض، كسی كه قرض می‌دهد سرمايه خود را به تملك فرد قرض‌گيرنده در می‌آورد، لذا شخص قرض گيرنده بايد اصل سرمايه را طبق قرارداد به صاحب آن برگرداند. بنابراين در اينجا، ما بازگشت اصل سرمايه را تضمين می‌كنيم. بايد توجه داشت كه زياده گرفتن برای اصل مال، ماهيت اصلی ربا را تشكيل می‌دهد.
ربا موجب از بين رفتن روحيه تعاون در بين مردم می‌شود.
عضو هيئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبايی(ره)، در خصوص تاثير ربا بر ساختار توليد و مصرف جامعه گفت: از امام رضا(ع)، نقل شده كه فرمودند: «ربا موجب از بين رفتن روحيه تعاون در بين مردم می‌شود» و علت تحريم ربا از بين رفتن امر به معروف و خيرخواهی‌ها و همچنين افزايش روحيه سودجويی در بين مردم است كه آنان را از پرداخت قرض‌الحسنه و كار‌های پسنديده باز می‌دارد و اين می‌تواند باعث كنارگذاشته شدن بخشی از مردم در فرايند توليد شود. در حالی‌كه اگر ربا نباشد، همه مردم در توليد شركت خواهند داشت.
حجت‌الاسلام توسلی در ادامه در مورد راه‌های مقابله با ربا گفت: اولا بايد فرهنگ ضدربا را در ميان مردم گسترش دهيم و آنان را نسبت به خطرات اين كار آگاه كنيم و از حيث عملی بايد به جای ربا آنان را با ديگر قراردادهای اسلامی كه می‌تواند نيازمندی‌های آنان را برطرف كند، آشنا سازيم و فرهنگ قرض‌الحسنه و ديگر حسنات كه خداوند برای اين كار بر مردم مترتب كرده، آشنا سازيم و ثواب و اجر خداوند برای قرض‌الحسنه را برای مردم توضيح دهيم. پيامبر(ص)، مردم را با قرارداد‌ها آشنا می‌كردند و مردم نيز همه را اجرا می‌كردند و از اين معصيت بزرگ نيز در امان بودند.
بانك‌ها بايد در زمينه آموزش قراردادهای اسلامی به مردم همت كنند.
وی ادامه داد: يكی از مشكلات امروز ما اين است كه كمتر با قراردادهای مختلف آشنا هستيم، برای اين‌كه از مسئله عظيم ربا مصون بمانيم، بايد مردم را نسبت به اين گناه كبيره حساس كرد و اين آگاهی را به عموم جامعه منتقل كرد كه ربا اگرچه اسمش زياده است، اما عملاً زياده‌ای در اقتصاد خانواده و جامعه ايجاد نخواهد كرد و عملا موجب تباهی و نابودی بنيان‌های اقتصادی و اجتماعی خواهدشد.
وی در پاسخ به اين پرسش كه آيا سيستم بانكی ايران می‌تواند بدون ربا عمل كند، گفت: سيستم بانكی كشور به دليل دسترسی داشتن به افراد مختلفی در سراسر كشور راحت‌تر می‌تواند اين كار را انجام دهد و به مردم آموزش دهد. بانك‌ها توانايی انجام اين كار را دارند و می‌توانند به مردم آموزش دهند و آنان را تفهيم كنند كه از چه قراردادی استفاده كنند. الان افراد شرايط و پيچيدگی‌ها را نمی‌دانند، ولی بانك‌ها می‌توانند در درون خود متخصصانی را داشته باشند كه به اين پيچيدگی‌ها آشنا باشند. بنابراين كار آنها برای مبارزه با ربا آسان‌تر است.