یکی از مهمترین مسائلی که اسلام بر آن تاکید داشته و دارد، پرهیز از ربا است، اما متاسفانه به اعتقاد بیشتر صاحب‌نظران اقتصادی، مبنای بانکداری در ایران خصوصا در دو دهه اخیر، بر پایه آن گذاشته شده است.
اسلام در همه ابعاد تعاریف و راهکارهای دقیقی برای دستیابی به سبک زندگی متعالی، پیش‌روی بشر قرار داده است، به طوریکه می‌توان در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، روش‌هایی را با مراجعه با آیات قرآن و احادیث و روایت استفاده کرد و ملاک برنامه‌ریزی قرار داد.
امروز فعالیت موسسه‌های قرض‌الحسنه کمرنگ شده و با ایجاد بانک‌های خصوصی، کار موسسه‌های قرض‌الحسنه به سایه رفته و در کلان‌شهری نظیر شیراز شاید 3 یا 4 موسسه فعال در این زمینه آن هم به شکلی محدود فعالیت خود را ادامه می‌دهند.
نظام بانکداری در ایران با وجود انتقادهای بسیاری از مراجع عظام تقلید، علما و روحانیون برجسته و تاکید آنان بر موضوع حرام بودن ربا و مبنا قرار گرفتن این شیوه در توسعه بانکداری، همچنان به مسیر خود ادامه می‌دهد و به این بهانه که پرداخت سود را در قالب عقود اسلامی، شرعی و اسلامی کرده است، فعالیت‌ها را گسترش داده و تا آنجا که چشم کار می‌کند، بر تعداد شعب فاخر بانکی در اقصی نقاط کشور می‌افزاید.
محمدحسین حسین‌زاده، کارشناس بانکداری اعتقاد دارد، نه تنها قرض‌الحسنه که اصطلاح بانک قرض الحسنه هم در جامعه جایگاه خود را ندارد، لذا ارائه یک تعریف مناسب و دقیق از بانک قرض‌الحسنه و بانکداری مبتنی بر پایه قرض‌الحسنه را باید در جامعه ارائه کرد.
او می‌گوید: می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، قرض‌الحسنه و بانک‌های قرض‌الحسنه را در جامعه گسترش داد که این یک نیاز برای جامعه‌ای که داعیه‌دار اسلامی بودن است، محسوب می‌شود.اشاعه فرهنگ مقدس قرض الحسنه، توسعه خدمات بانکداری مجازی و توسعه کارآفرینی و کمک به افزایش تولید از رویکردهای اصلی است که باید مبنای حرکت بانک قرض‌الحسنه باشد.
این کارشناس امور بانکی ادامه می‌دهد: بانک قرض الحسنه در حقیقت سازمانی است که تمام ابزارهای قانونی و بانکی را در اختیار دارد اما هدف اصلی آن، ارائه تسهیلات و فعالیت در قالب قرض الحسنه است. در حقیقت می‌توان گفت که مسئولیت اجتماعی نظام بانکی توسط بانک قرض الحسنه اجرا می‌شود.
حسین‌زاده، خاطرنشان می‌کند: در تدوین اولویت‌ها، باید تامین نیازهای مالی برای راه‌اندازی کسب و کار خرد و کارآفرینی، به‌عنوان اصلی‌ترین اولویت مد نظر بانک‌های قرض‌الحسنه باشد. اگر تسهیلات مورد نظر با دقت به افراد پرداخت شده و مسیر استفاده و هزینه نیز نظارت شود، منجر به رشد اقتصادی در جامعه خواهد شد.
وی با یادآوری اینکه مخاطبان یک بانک قرض‌الحسنه با توجه به محدودیت‌های شدید در سقف تسهیلات، جامعه متوسط به پایین است، تصریح می‌کند: در کنار کارآفرینی نمی‌توان به تامین نیازهای ضروری مردم مانند ازدواج، جهیزیه و تحصیل نیز بی‌توجه بود.
این کارشناس امور بانکی ادامه می‌دهد: در موضوع قرض الحسنه فعالیت‌ها، بانک محور نیست و باید بازار و کار و فعالیت وجود داشته باشد تا بانک به‌عنوان یک خدمات دهنده بتواند فعالیت کند، لذا در کنار بانک، باید حامیانی وجود داشته باشند که به لحاظ مالی نیازها را تامین کنند.
حسینی‌زاده با بیان اینکه در ایران اسلامی هنوز فعالیت‌های قرض‌الحسنه به شکل محدود وجود دارد، اظهار می‌کند: افراد بسیاری هستند که به این نوع از فعالیت‌ها اعتقاد دارند و به‌عنوان حامی فرهنگ قرض‌الحسنه فعالیت می‌کنند. توسعه کارآفرینی در جامعه با استفاده از ظرفیتی به‌نام قرض‌الحسنه، می‌تواند به‌عنوان یک پشتیبان در توسعه این فرهنگ مد نظر قرار گیرد و اگر رسانه‌ها هم با انتقال آگاهی‌ها و ارتقای دانش افراد در رابطه با قرض‌الحسنه و منافع و تاثیرات آن، همراه شوند، فرهنگ قرض‌الحسنه به‌خوبی احیا خواهد شد.
اگر جامعه اسلامی به این باور برسد که می‌تواند با تعریف و اجرای روش‌های کارآمد، شیوه‌های بانکداری نوینی را بر مبنای مسائل شرعی و اسلامی برنامه‌ریزی کند می‌تواند ضمن رفع نیازهای اقتصادی جامعه، الگویی مناسب برای توسعه فعالیت‌های بانکداری در جهان اسلام باشد.
آیت‌الله حائری، عضو خبرگان رهبری نیز اخیرا همراه با سایر علما و روحانیون، به انتقاد از شیوه‌های بانکداری متداول در جامعه اسلامی پرداخته و خواستار تلاش برای رفع شبهات از این سیستم شده است.
عضو خبرگان رهبری اعتقاد دارد که ثبات سیاسی و ثبات اقتصادی به هم گره خورده و اگر پول در جامعه ثبات داشته باشد، زمینه ترویج قرض‌الحسنه فراهم خواهد شد، زیرا کسی که می‌خواهد یک سال پولی را آیت‌الله حائری با یادآوری اینکه باید برای جلوگیری از مضاربه و بهره، ابتدا باید پول را به ثبات رساند، تاکید دارد که پرداخت سود از سوی بانک‌ها به سپرده‌گذاران زمینه آماده خور شدن افراد را فراهم می‌کند و کسی که پول مفت کسب کرد، دلش می‌میرد و دیگر کار خیر هم انجام نمی‌دهد.
منبع: ایسنا.