محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره) با اشاره به مصوبه اخیر هیئت‌دولت مبنی بر افزایش سرمایه بانک‌ها با استفاده از صکوک اجاره، اظهار کرد: موضوع افزایش سرمایه بانک‌ها در بانکداری اسلامی به عنوان لنگری برای افزایش امنیت بانک است و اگر بانک با مشکل مواجه شد می‌تواند از این موضوع به عنوان اهرمی برای حل مشکلات خود استفاده کند.
دلیل افزایش سرمایه بانک‌ها
وی ادامه داد: بر همین اساس مقرراتی برای بانک‌ها گذاشته می‌شود که هرچه سرمایه بیشتری داشته باشند، به میزان بیشتری می‌توانند برای تأمین مالی اقدام کنند. همچنین کارکرد افزایش سرمایه بانک‌ها به‌گونه‌ای است که بانک هم آورده‌ای داشته باشد و همه تأمین سرمایه بانک‌ها بر دوش مردم نباشد.
توکلی اظهار کرد: آنچه بنده از این طرح متوجه شدم، این است که چنین طرحی از یک جهت خوب است؛ چراکه شاید اکنون بانک‌ها منابع کافی بری افزایش سرمایه ندارند و ما باید از ابزار صکوک برای این افزایش سرمایه استفاده کنیم اما مسئله‌ای که وجود دارد این است باید ببینیم که آیا این موضوع با فلسفه‌ای که برای افزایش سرمایه بانک‌ها در نظر داریم سازگار هست یا نه؟
راه‌های جذب سرمایه در بانک‌ها
عضو هیئت‌علمی امام خمینی(ره) تأکید کرد: دلیل این امر، این است که هنگام استفاده از صکوک، انگار به گونه‌ای دیگر وجوه مردم را جذب می‌کنیم؛ چراکه در بانک‌ها از دو راه سپرده‌گذاری و صکوک یا گواهی سپرده که در ایران خیلی از آن استفاده نمی‌شود، سرمایه‌های مردم جمع می‌شود.
وی به تبیین مفهوم گواهی سپرده پرداخت و اظهار کرد: گواهی سپرده، سبکی است که پول مردم را جمع می‌کنیم اما به آنها دفترچه نمی‌دهیم بلکه یک برگه یا گواهی به آنها داده می‌شود که مالک فلان مبلغ در نزد بانک هستید و این گواهی سپرده می‌تواند دادوستد شود. کاری که اکنون قرار است انجام شود شبیه همین گواهی سپرده است و بانک این گواهی‌ها را در قالب صکوک اجاره منتشر کند و کارکردش اینگونه می‌شود که سرمایه خود بانک به عنوان پشتوانه اعتباری مطرح نیست و پول متعلق به مردم است.
ضرورت تبدیل صکوک اجاره به گواهی سهام بانک
توکلی ادامه داد: البته این صکوک قابل تبدیل به سهام است و اگر سازوکار به گونه‌ای سنجیده شود تا کسی‌که این اوراق صکوک را خریداری کرده است، بعدا تبدیل به سهامدار بانک بشود، زمان‌بندی این صکوک دقیقا مشخص شده و این صکوک از گواهی سپرده به سهام بانک تبدیل شود، مشکلی ندارد.
وی افزود: نکته دیگر نحوه استفاده از صکوک اجاره برای اجرای این کار است؛ چراکه صکوک اجاره بیشتر حالت تأمین مالی دارد اما پروژه‌ای که در اینجا می‌خواهیم برای آن از صکوک اجاره استفاده کنیم افزایش سرمایه بانک است، حال سوال این است که اجاره بیشتر در مورد مستغلات و امثالهم معنا پیدا می‌کند و اگر قرار است این طرح اجرا شود باید بخشی از مستغلات بانک‌ها به گونه‌ای به وسیله صکوک اجاره به کسانی‌که مالک این مستغلات بانک می‌شوند واگذار شود و بعدا بگوئیم که بانک به صاحبان این اوراق حق اجاره می‌دهد و بعد از مدتی این ساختمان به خود بانک برمی‌گردد اما تا زمانی‌که صکوک پابرجاست مالک آن ساختمان بانک، دارندگان صکوک هستند.
ضرورت تبیین اقتضائات اجرایی استفاده از صکوک اجاره
وی در پاسخ به این پرسش که اگر بانک، برخی از شعب خود را به عنوان اجاره به شرط تملیک به مردم واگذار کند و دوباره از همان‌ها اجاره کند و آن پول در انتها دوباره به مردم برگردد، حال این سرمایه بانک چگونه افزایش پیدا می‌کند و این کارکرد چگونه می‌تواند برای بانک سرمایه دائمی ایجاد کند؟ عنوان کرد: راهکارش این است که در طراحی صکوک اجاره بگوئیم این صکوک اجاره به شرط تملیک به گونه‌ای نیست که پول این صکوک به صاحبان صکوک برگردد بلکه در انتهای آن مدت، این صکوک به سهام تبدیل می‌شود و ظاهرا در این آئین‌نامه دولت هم به این امر اشاره شده است اما باید به خوبی تشریح شود.
عضو هیئت‌علمی امام خمینی(ره) در پایان تأکید کرد: اگر چنین روندی که اعلام کردم در پیش گرفته شود به نظرم روش مناسبی است اما باید اینکه چقدر می‌خواهیم سهام بانک‌ها در اختیار مردم قرار گیرد، مشخص شده و همچنین فرایند اجرایی آن، از جمله برهه زمانی اجرای آن و طریق اجرا مشخص و بحث‌های فقهی آن هم روشن شود.
منبع: ایکنا