قصور در ترویج فرهنگ قرض الحسنه، اوضاع نامساعد اقتصادی و سودهای وسوسه برانگیز بانکی بخشی از عوامل فرساینده منابع قرض الحسنه هستند که باید با تجدید نظر در نگرش به این سپرده‌ها همچنین کارمزدهای مربوطه بار دیگر آن را احیا و به سیستم بانکی باز گرداند.
محمدرضا بهنام حسین پور مدیرعامل صندوق قرض الحسنه بانک پارسیان در تشریح چرایی کاهش منابع قرض الحسنه بانک ها و رشد منفی 8.3 درصدی آن با اشاره به اینکه در نگاه کلی، میزان تودیع سپرده‌ها و نقدینگی در سیستم بانکی تابعی از شرایط کلی اقتصاد کشور بوده و نباید به آن تک بعدی نگاه کرد به ایسنا اظهار کرد: بنابر آمارهای رسمی ارائه شده در حال حاضر اقتصاد ما در شرایط رکود تورمی است و به تبع آن در زمینه ثروت‌آفرینی اخلال ایجاد شده است که در این وضعیت طبیعی است که میزان درآمد افراد جامعه کاهش می‌یابد و تورم موجب می‌شود که اشخاص سطح بیشتری از درآمد خود را صرف امور جاری و متعارف زندگی کنند و در نتیجه الزاما از منابعی که پیش از این صرف اموری مانند قرض الحسنه می‌کردند کاسته شود.
لاغری منابع قرض الحسنه با کاهش کیک درآمدی
وی افزود: وقتی حجم کیک درآمدی افراد کاهش می‌یابد، اجبارا قطعه‌ای از آن که صرف اموری نظیر قرض‌الحسنه یا کارهای غیرسود محور شده و این منابع لاغرتر یا کلا حذف می‌شود هر چند که اخیرا با تلاش دولت نشانه‌های رشد ، رونق و کاهش تورم را کم و بیش ملاحظه می‌کنیم و امیدواریم این روند رو به رشد همچنان و با سرعت بیشتر ادامه داشته باشد تا تاثیر مثبتی هم بر رشد منابع قرض‌الحسنه بگذارد.
جای پای سود بانکی در کاهش قرض الحسنه
بهنام حسین پور در ادامه اشاره‌ای هم به نرخ‌های سود بانکی کرد و گفت: نباید در کاهش منابع قرض‌الحسنه نرخ سود سپرده سرمایه‌گذاری را فراموش کرد؛ چراکه رقابت بین بانکها در پرداخت نرخ‌های بالا به سپرده‌ها وسوسه انگیز بود و موجب شد که از جذابیت سپرده‌گذاری در حساب‌های قرض‌الحسنه کاسته شود.
وی توضیح داد: در طول سال‌های اخیر تعداد متقاضیان تسهیلات قرض‌الحسنه به عنوان تسهیلاتی ارزان قیمت افزایش یافته و از سوی دیگر بانکها با محدودیت این منابع مواجهند که این روند موجب شده آنها برای پاسخ دادن به تقاضاهای تسهیلات قرض الحسنه‌ای که دریافت می‌کنند، فیلتر‌ها و گزینش‌هایی را داشته باشند که مطمئن شوند این تسهیلات به نیازمندان واقعی پرداخت می‌شود که البته این مساله گاهی باعث سوء تفاهم در نزد هموطنان می‌شود که بانکها به اندازه کافی منابع قرض الحسنه دارند اما تسهیلات نمی‌دهند و این موضوع و این نوع نگاه طبیعتا به سطحی از بی اعتمادی در میان شهروندان در خصوص کارکردهای قرض الحسنه‌ای بانکها دامن می‌زند.
بهنام حسین پور تاکید کرد: بانکها منابع دارند، اما این منابع در قیاس با تقاضای تسهیلات بسیار محدود است و به همین دلیل بیشتر تلاش می‌کنند تا این منابع را در قالب وام به نیازمندان واقعی برسانند که این موجب می شود مردم فکر کنند منابع قرض الحسنه بانکها به دست کسانی که سفارش شده‌اند می‌رسد. از سوی دیگر چون عموما اطلاع‌رسانی کافی از سوی بانکها نمی‌شود، مردم هم در جریان واقعیت امور و تنگناهای موجود بر سر راه بانکها قرار نمی‌گیرند.
فقر فرهنگ قرض الحسنه
مدیر عامل صندوق قرض الحسنه پارسیان همچنین عدم فرهنگ‌سازی کافی را در بحث کاهش منابع قرض‌الحسنه را مورد تاکید قرار داد و گفت: در طول سالیان اجرای قانون بانکداری اسلامی در زمینه‌ی فرهنگ‌سازی و آشنا کردن مردم با فواید و منافع معنوی و حتی مادی عقود اسلامی و از جمله قرض‌الحسنه کار اصولی و تاثیرگذاری انجام نشده است که بتواند مردم را به ایفای نقش موثرتر در این عرصه مجاب کند و فواید کوتاه‌مدت و بلندمدت آن را در زندگی مادی و معنوی آنها نشان دهد که به تبع این قصور، فواید عام‌المنفعه سنت قرض الحسنه نیز به درستی مطرح نشده و فرهنگ سازی کافی در این مورد وجود نداشته است.
بازارهای موازی و افت قرض الحسنه
وی معتقد است که جذابیت‌هایی که در سال‌های اخیر در بازار‌هایی نظیر طلا، بورس و مسکن ایجاد شد حجم قابل توجهی از نقدینگی را جذب این بازارها کرد که این امر هم در کاهش سپرده‌های قرض‌الحسنه بی‌تاثیر نبوده است.
غیبت بانکها در صندوق‌های قرض الحسنه
بهنام حسین پور با اشاره به اینکه نباید اثرات ابلاغ ماده (86) قانون برنامه‌ی پنجم توسعه را هم از نظر دور داشت ادامه داد: طبق این ماده قانونی و بنابر قانون تاسیس صندوق‌های قرض الحسنه، اگر بانکها صندوق تشکیل ندهند، نمی‌توانند منابع قرض‌الحسنه جذب کنند؛ بنابراین بعد از ابلاغ این قانون فقط هفت بانک برای دریافت چنین مجوزی و تاسیس صندوق قرض‌الحسنه اقدام کردند که غیبت بقیه بانکها در حوزه فعالیت برای جذب سپرده های قرض‌الحسنه هم تاثیراتی در کاهش این منابع در شبکه پولی و بانکی کشور گذاشت.
به گفته وی در سال 1393 با بخش نامه‌ای که بانک مرکزی صادر کرد، بانکها مجددا مخیر شدند که صندوق داشته باشند و یا خود در زمینه حساب‌های قرض الحسنه فعالیت کنند که البته ملزم به رعایت آیین‌نامه‌ها و الزامات قانونی جداسازی حساب‌ها نیز هستند.
کارمزدهای 4درصدی به هزینه های اداری بانکها هم نمی‌رسد.
مدیر عامل صندوق قرض الحسنه بانک پارسیان همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به کامزد اندک تسهیلات قرض‌الحسنه بانکها و صندوق‌های درگیر با این موضوع چگونه دخل و خرج خود را تراز می‌کنند، بیان کرد: البته که بانکها در قبال کارهایی که انجام می‌دهند، وظایف اجتماعی هم دارند که باید به آنها هم توجه کنند و مسئولیتشان در این بخش را هم بر عهده بگیرند. واضح است که با کارمزد چهار درصدی حتی ممکن است هزینه اداری و تشکیلاتی بانک در این زمینه هم تامین نشود چه رسد به هزینه‌های سربار و مستقیمشان که حقیقتا هم مساله با اهمیتی است.
وی معتقد است که باید کارمزدها نیز به مانند نرخ سود عقود مبادله‌ای و مشارکتی مورد بازنگری قرار گیرد، چراکه این چهار درصد از زمان تاسیس قانون بانکداری بدون ربا تعیین شده و تاکنون هم تغییری نکرده است و بهتر است بانک مرکزی با توجه به هزینه‌های افزایش یافته در آن بازنگری کند تا بتوانیم در این زمینه با توان بیشتر و به صورت موثر تر فعالیت کنیم.
مقامات هم می‌دانند که امکان افزایش رقم وام های قرض الحسنه وجود ندارد.
بهنام حسین پور همچنین در این مورد که بهتر نیست تا در مقابل افزایش رقم کارمزد تسهیلات قرض الحسنه میزان اندک منابع اعطایی هم مورد بازنگری قرار گیرد گفت: سقف وام‌های تعیین شده براساس مصوبات، بخشنامه‌ها و بسته‌های سیاستی و نظارتی ابلاغی بانک مرکزی تعیین شده و مطابق با این اسناد در کل سیستم بانکی در حال اجراست. گفته می‌شود سقف وام‌ها کم است، اما این را هم در نظر بگیرید که ابتدا باید منابعی وجود داشته باشد تا براساس آن پرداخت وام بیشتری انجام شود.
وی یادآور شد: در حالی اخیرا مجلس برای برداشت از صندوق توسعه ملی برای افزایش اعطای تسهیلات ازدواج اقدام کرد که نشان می‌دهد مسوولان هم به این موضوع آگاهند و می دانند که منابع قرض‌الحسنه بانکها محدود است بنابراین اگر نیاز بود مقامات تصمیم‌گیری در این مورد اقدام می کردند.
سازوکار تغییر بانک برای وام ازدواج
مدیرعامل صندوق قرض الحسنه بانک پارسیان در ادامه در مورد سهم این بانک در پرداخت وام ازدواج با اشاره به تشکیل این صندوق در آبان سال 1392 و اتصال همزمان به سامانه ازدواج بانک مرکزی توضیح داد: با توجه به دستور بانک مرکزی که 50 درصد منابع قرض‌الحسنه ما باید به وام ازدواج اختصاص یابد و با توجه به تکالیفی که از سوی مجلس به شبکه بانکی اعلام شد، علاوه بر سهمیه‌ای که هر ماه به وام ازدواج تخصیص می‌دهیم، برای مردادماه و شهریورماه سال جاری 60 میلیارد تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج علاوه بر تسهیلاتی که هر ماه از 50 درصد منابع جذب شده می‌پردازیم هم پرداخت می‌کنیم.
وی اشاره‌ای هم به نحوه جابه‌جایی بانک ثبت‌نام شده برای دریافت وام ازدواج کرد و افزود: فرد متقاضی وام ازدواج بعد از ورود به سامانه بانک مرکزی به فهرست تمام بانک‌هایی که امکان اعطای این تسهیلات را دارند دسترسی دارد و می‌تواند بانک مورد نظر خود را انتخاب و مشخص کند این در حالی است که اگر بخواهد انصراف دهد، می‌تواند با هماهنگی بانک انتخاب شده، ثبت نام خود را ابطال کرده و در بانک دیگری ثبت‌نام کند. اما فرد متقاضی باید مجددا بانکی را انتخاب کند که در سامانه بانک مرکزی معرفی شده باشد. یعنی بانکی که بنا به تشخیص بانک مرکزی توان اعطای وام را داشته باشد.
نحوه هزینه قرض‌الحسنه باید اطلاع رسانی شود.
بهنام حسین پور معتقد است که بانکها باید در مورد منابع جمع‌آوری شده و نحوه مصرف آن به سپرده‌گذاران و مردم گزارش بدهند، چرا که بانکها تنها امانتدار خیراندیشانی هستند که آنها را وکیل کمک رسانی به مردم کرده‌اند و حق دارند بدانند که منابعشان در کجا صرف شده است.
وی همچنین با بیان اینکه از ابتدای سال جاری تاکنون، منابع قرض‌الحسنه صندوق پارسیان 300 درصد افزایش یافته که تنها با فرهنگ‌سازی و اعتماد‌سازی بین مردم این منابع رشد یافته است خاطرنشان کرد: این درحالی است که تسهیلات این صندوق در قالب تامین هزینه‌های ازدواج برای هر نفر سه میلیون تومان، قرض‌الحسنه درمان تا سقف 20 میلیون ریال، تعمیر و تکمیل ساختمان 50 میلیون ریال، تامین هزینه اجاره مسکن 50 میلیون ریال و کمک هزینه تحصیل به دانشجویان هم با مبلغ 5 میلیون ریال است و اخیرا وام خوداشتغالی به افراد معرفی شده از سوی کمیته امداد و سازمان بهزیستی تا سقف 150 میلیون ریال پرداخت می شود.
مدیر عامل صندوق قرض الحسنه پارسیان منابع حال حاضر این صندوق را بیش از 35 میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: مصارف ما نیز 3404 فقره وام ازدواج به مبلغ 102میلیارد ریال، 126 فقره وام درمان و بیماری به مبلغ دو میلیارد ریال، وام اشتغال و تولید به مبلغ 555 میلیون ریال، 131 فقره وام تعمیر مسکن به مبلغ هفت میلیارد ریال بود که در مجموع 3667 فقره تسهیلات به مبلغ 112 میلیارد ریال را تشکیل می دهد.
وی در مورد پایبندی به اجرای تکالیف بودجه در تسهیلات قرض الحسنه هم یادآور شد: که بر حسب تکالیف مقرر در بند «د» تبصره 17قانون بودجه سال 1393 در حال پرداخت حدود 100 میلیارد ریال وام قرض‌الحسنه برای خود اشتغالی، به ترتیب شامل 67 میلیارد ریال به مددجویان کمیته امداد و 33 میلیارد به مددجویان سازمان بهزیستی کل کشور هستیم. تفاهم‌نامه‌های لازم برای اجرای این تصمیم بین صندوق قرض‌الحسنه بانک و کمیته امداد و میان صندوق و سازمان بهزیستی کل کشور منعقد شده و آیین‌نامه‌های آن هم به شبکه شعب بانک اعلام شده و از اول شهریورماه سال 1393 شروع به پرداخت این تسهیلات کرده‌ایم.
بهنام حسین پور با اشاره به اهمیت ایجاد شرایط مناسب برای جذب منابع قرض‌الحسنه خاطرنشان کرد: ما این امکان را فراهم کرده‌ایم که شخص بتواند با افتتاح حساب قرض‌الحسنه ویژه پارسیان پس از تودیع مبلغی در حساب خود، تولیت حساب خود را به بانک بسپارد و پس از آن افراد نیازمند را شناسایی کرده و خود او تعیین کند که ما از محل منابع او به چه کسی وام بدهیم. به عبارتی دیگر صاحب حساب می‌تواند افراد مختلف را معرفی کند و بگوید با چه وثیقه‌ای و به چه میزان به او وام بدهیم و این وجوه براساس نظر تودیع کننده سپرده توسط بانک مدیریت می‌شود.
معاون مالي و سرمايه گذاري هاي بانک پارسيان اعلام کرد:
صندوق قرض‌الحسنه الکترونيک و طرح قلک سبز دو خدمت جديد از صندوق قرض الحسنه بانک پارسيان
همزمان با فرا رسيدن هفته بانکداري اسلامي، عضو هيات مديره صندوق قرض الحسنه بانک پارسيان از ارايه دو خدمت جديد با عنوان صندوق قرض الحسنه الکترونيک و طرح قلک سبز و همچنين انعقاد تفاهم نامه با کميته امداد امام خميني(ره) و سازمان بهزيستي در زمينه پرداخت وام اشتغال و توليد در راستاي اشاعه و ترويج بانکداري اسلامي خبر داد.
معاون مالي و سرمايه گذاري هاي بانک پارسيان و عضو هيات مديره صندوق قرض الحسنه پارسيان به اقدامات موثر اين صندوق براي جذب منابع و اعطاي تسهيلات قرض الحسنه اشاره کرد و افزود: صندوق قرض‌الحسنه با اتکا به تلاش همکاران فعال در صندوق و همکاري و مساعدت مطلوب و رضايت بخش همکاران بانک خوشبختانه توانسته است به رغم نو پا بودن و امکانات کم، در سطح رضايت بخش اما ناکافي بازاريابي هاي مفيد و منجر به نتيجه داشته باشد و با اتکا به اين رفتار، موفق به جذب ميزان قابل توجهي سپرده شده است که همين امر توان وام دهي صندوق را در زمينه هاي مختلف بيشتر کرده است.
عضو هيات مديره صندوق قرض‌الحسنه بانک پارسيان خاطر نشان کرد: از ابتداي سال جاري تا اواسط مردادماه، منابع قرض الحسنه بانک پارسيان 298 درصد رشد داشته است و با سياست هايي که در پي پياده سازي آنها هستيم مطمئناً در ماه هاي آتي شاهد رشد بيشتري خواهيم بود.
مهدي رضايي افزود: خدمات متعددي را در کنار بازاريابي و تشويق همکاران به جذب بيشتر منابع طراحي کرده و به مرحله اجرا گذاشته‌ايم که از آن جمله صندوق قرض الحسنه الکترونيک پارسيان است که رويکردي ارزش افزا به قرض‌الحسنه دارد. از ويژگي‌هاي اين طرح افتتاح حساب و سپرده‌گذاري آنلاين، انتخاب گروه دريافت کننده وام توسط سپرده‌گذار، ارائه درخواست و دريافت وام به صورت آنلاين، کاهش فرآيندهاي اداري، افزايش سرعت پاسخگويي به نياز مشتري، دسترسي در همه مکان‌ها و زمان‌ها به خدمات صندوق، امکان دريافت وجوه به صورت خودکار، کاهش و تسهيل روند دريافت وام قرض الحسنه و امکان جذب وام دهندگان خارج از کشور است.
طرح قلک سبز هم از ديگر طرح هاي در دست اجرا براي توسعه سپرده هاي قرض‌الحسنه است که طي اجراي آن مشتري علاوه بر برخورداري از اجر معنوي حساب قرض الحسنه صاحب پس‌اندازي بلندمدت نيز مي شود و از مزاياي آن برخوردار خواهد شد.
معاون مالي و سرمايه گذاري هاي بانک پارسيان با تاکيد بر لزوم اعتمادسازي اقشار مختلف مردم نسبت به عملکرد اين صندوق افزود: ما اميدواريم با طراحي خدمات مشوق ديگر و توسعه تبليغات و اطلاع‌رساني دقيق و به نگام در مورد عملکرد مفيد صندوق در اقشار مختلف مردم اعتمادسازي کنيم و بتوانيم هم پاي ديگر بخش هاي رو به توسعه بانک، جايگاهي در خور شأن بانک پارسيان را در عرصه اقتصاد کشور به دست آوريم.
ايشان خاطر نشان کرد: ما به اين نکته واقفيم که عملکرد مطلوب صندوق مي‌تواند حوزه و عمق نفوذ برند پارسيان را در لايه‌ها و دهک‌هاي مختلف اقتصادي و فرهنگي جامعه بيشتر از قبل کند و اين دستاوردي براي گروه مالي پارسيان خواهد بود.
عضو هيات مديره صندوق قرض الحسنه با اشاره به نقش اين صندوق در ترويج و اشاعه بانکداري اسلامي گفت: نفس تاسيس صندوق قرض الحسنه بانک پارسيان توسط بانک، خود مويد همت و اراده متوليان بانک به ترويج و توسعه سنت خداپسندانه و حسنه قرض الحسنه است که يکي از عقود اسلامي است.
وي خاطر نشان کرد: در برهه‌اي از زمان، مديران سازمان بر اين نکته اجماع داشتند که بانک بايد در صحنه مسئوليت هاي اجتماعي و خدمت به هموطنان فعال‌تر از قبل ظاهر شود و پيرو اين تصميم جمعي اولين بانکي بوديم که صندوق قرض‌الحسنه را مستقلا تاسيس کرديم و در طول يک سال فعاليت آن به ياري خداوند و با تلاش صادقانه مسئولان توانستيم نقش موثري را در مجموعه نظام بانکي در زمينه تجهيز منابع سپرده اي قرض الحسنه و به تبع آن اعطاي وام در قالب اين عقد اقدامات موثري داشته باشيم.
مهدي رضايي ادامه داد: افتتاح اين صندوق دقيقا در دوره بلوغ و تکامل بانک صورت گرفت و امر به جايي بود؛ ما در نقطه اي قرار داشتيم که بانک چه به لحاظ عملکرد و چه به لحاظ سهم از بازار و جايگاه برندش به سطحي تاثير گذار و تعيين کننده در عرصه بانکداري کشور رسيده بود و الزاما مي بايست به تناسب اين حوزه اثرگذاري توجه و انرژي و توان بيشتري را معطوف به رسالت اجتماعي خود و رفع نيازها و تنگناهاي مبتلابه جامعه مي کرد. صندوق قرض الحسنه دقيقا معطوف به اين نگاه و متناسب با اين جايگاه تاسيس شد و خدا را شاکريم که در زمينه هاي مختلف فعاليتش از بدو تاسيس بسيار موفق عمل کرده و روند رو به رشد آن همچنان ادامه دارد.
عضو هيات مديره صندوق قرض الحسنه بانک پارسيان به اختصاص تسهيلاتي براي اقشار مختلف جامعه توسط اين صندوق در راستاي اجراي بانکداري اسلامي اشاره کرد و افزود : قريب به اتفاق اين تسهيلات در اختيار افرادي قرار مي‌گيرد که بنيه اقتصادي ضعيف و نيازهاي مهم و زيادي دارند که آن شامل موارد زير است:
1. قرض‌الحسنه هزينه‌هاي ازدواج براي تأمين بخشي از هزينه هاي ازدواج زوج هاي جوان.
2. قرض‌الحسنه درمان بيماري براي اشخاصي که توانايي تامين تمام يا بخشي از هزينه‌هاي بيمارستاني و درماني را ندارند.
3. قرض الحسنه تعمير و يا تکميل مسکن براي تامين تمامي يا قسمتي از هزينه هاي تعمير يا تکميل واحد مسکوني متقاضي.
4. قرض الحسنه وديعه مسکن براي تامين تمام يا قسمتي از هزينه وديعه اجاره مسکن متقاضيان.
5. تسهيلات قرض‌الحسنه تحصيلات دانشگاهي به متقاضيان.