تبديل معامله نقدي به نسيه

يکي از عقود مورد استفاده درنظام بانکداري بدون ربا، فروش اقساطي يا همان معامله نسيه است که درآن قيمت کالا به صورت اقساط يا در يک قسط ولي بعد ازمدتي به فروشنده پرداخت مي شود.

لزوم معين شدن زمان نسيه

يکي از نکات مهم درفروش اقساطي آن است که زمان نسيه بايد به طوردقيق معين شود، در غير اين صورت معامله باطل است. نکته ديگر آن است که جايز نيست فروشنده دربرابر تمديد مدت اقساط، بهاى کالا را زياد کند. ولى جايز است بدهى مدت دار را از راه مصالحه و مانند آن کم کند و نقد بگيرد.

چند استفتا درباره فروش اقساطي

نظر به اين که فروش اقساطي از معاملات رايج دربازار و نظام بانکي است، دراين باره استفتائاتي از مراجع تقليد شده است که در ادامه، پاسخ هاي حضرت آيت ا...خامنه اي و حضرت آيت ا...مکارم شيرازي به چند استفتاء از نظر شما مي گذرد.

عدم اطلاع مشترى از محتواى قرارداد بانکى

حضرت آيت ا...خامنه اي درپاسخ به استفتايي درباره اطلاع نداشتن دريافت کننده تسهيلات از محتواي قرار داد، فتوا داده اند که طرف قرارداد بايد هنگام معامله قصد جدّى آن را داشته باشد. متن استفتا به اين شرح است:

س: اگر مشتري در هنگام امضاي قرارداد با بانک به دقت متن قرارداد را نخواند و بعضاً از نوع قرارداد و از شرايط آن و مصالحه  درج شده در متن آن آگاهي نداشته باشد، خواهشمند است به سؤالات زير پاسخ فرماييد:

الف) آيا بر اين قرارداد، حکم صحّت بار مي شود و يا قراردادي صوري و فاسد است؟

ب) آيا اخذ مبلغ قرارداد در اين چارچوب حرام و پرداخت مازاد رباست؟

ج) اگر مشتري اين مبالغ را از بانک دريافت و با آن کالايي را خريداري نمايد و بعد بانک به آن معامله رضايت دهد، آيا بانک مي تواند پس از تمليک، آن کالا را به صورت فروش اقساطي که در بردارنده سود براي بانک است، به متقاضي واگذار نمايد؟

جواب: به طور کلى طرف قرارداد بايد به مضمون قرارداد ولو اجمالاً مطلع باشد و هنگام معامله قصد جدّى آن را داشته باشد والامعامله صحيح نيست مگر اين که، بعد از اطلاع آن را امضا نمايد.

مصرف تسهيلات بانکي در غير مورد

ايشان هم چنين در پاسخ به استفتايي درباره مصرف وام در غير مورد، تأکيد کرده اند که مصرف تسهيلات درغيرمورد جايز نيست.متن استفتا به اين شرح است:

س: در صورتى که گيرنده وام قصد مصرف آن در مورد قرارداد را ـ که تعمير خانه است ـ نداشته باشد، حکم وضعى و تکليفى آن را بيان فرماييد؟

ج: اگر بانک وامى را براى کسى که مى خواهد خانه اش را تعمير کند اختصاص داده، شخص دريافت کننده اگر قصد تعمير منزل را ندارد از همان ابتدا حق گرفتن چنين مبلغى را نداشته و مالک آن نمى شود و از تسهيلات بانکى بايد در همان جهتى که تعيين شده استفاده کنند و در غير آن جايز نيست.

افزودن قيمت کالا به خاطر فروش اقساطى آن

س: جنسى که به صورت قسطى فروخته مى شود و روى هر قسط آن سود کشيده مى شود چه حکمى دارد؟ آيا اين سود بايد به مقدار مشخص باشد؟

ج) اگر به هنگام فروش جنس، قيمت آن را به طور نسيه و يا قسطى تعيين کنند، معامله صحيح است، هر چند قيمت قسطى بيشتر از قيمت نقدى باشد. ولى اگر معامله بر قيمت نقد انجام گيرد و در تقسيط پرداخت ثمن چيزى بر آن بيفزايد، چنين قراردادى حرام و باطل است.

تبديل معامله نقدي به معامله نسيه

آيت ا... مکارم شيرازي ازمراجع تقليد نيز به استفتايي درباره تبديل معامله نقدي به نسيه اين گونه پاسخ داده اند:

س: در صنف ما، هم به وسيله چک و هم نقدي جنس به فروش مي رود. آيا اگر فردي جنسي را نقدي بخرد و بعد از مدتي بگويد برايم به صورت چک محاسبه کن و يا بالعکس مي‌توانيم اين کار را انجام دهيم و تفاوت را طبق عرف بازار و صنف حساب کنيم؟

ج: مي‌توان معامله قبل را فسخ کرد و با مبلغ بيشتر و به صورت نسيه معامله جديدي را انجام داد.

منبع: روزنامه خراسان - مورخ  1393/06/06 شماره انتشار 18770.