چرایی و چگونگی اقتصاد مقاومتی

آنگونه که مستحضر هستید به تازگی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ گردیده است. به این بهانه مناسب به نظر رسید تا گزارش «نشست اقتصاد مقاومتی» که در بیست و سومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی (خرداد 1392) به همت پژوهشکده پولی و بانکی برگزار شده است را مورد بازخوانی قرار دهیم.

در ادامه گزارش این نشست به همراه اسلایدهای ارائه شده توسط سخنرانان محترم، خدمت علاقمندان ارائه می‌گردد:

«در پنجم خرداد 1392، نشست اقتصاد مقاومتی با حضور جناب آقایان دکتر داود دانش جعفری، دکتر علي آقامحمدی و دکتر عبدالناصر همتی در سالن فیض مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد.

در این نشست، ابتدا دکتر دانش جعفری، اقتصاد مقاومتی را به مفهوم توانایی اقتصاد برای بازگشت به کارکرد عادی پس از مواجهه با بحران معرفی کرده و دو رویکرد مدیریت ریسک و مهندسی مقاومت را از مؤلفه‌های مهم آن برشمردند. ایشان با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی در سطوح بین‌المللي، ملی، منطقه‌ای، محلی و حتی بنگاه و خانوار کاربرد دارد و توانایی اقتصاد در رفع تهدیدها را شامل می‌شود؛ افزودند: ساختار اقتصادی، انعطاف‌پذیری، تنوع در صادرات، درس‌گرفتن از تجارب گذشته، حکمرانی مؤثر، ذخایر استراتژیک، افزایش مشارکت‌ها و... از عوامل مؤثر در اقتصاد مقاومتی برشمرده می‌شوند.

ایشان قلمرو اقتصاد مقاومتی را در شناسایی حوزه‌های خطرپذیر اقتصاد ایران، پیداکردن راهکار کاهش و مدیریت خطر، خروج از حوزه‌های پرخطر  و مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل خطرات دانسته و توصیه کردند که خطرات و خطرپذیری در زمینه‌های زیر مورد توجه قرار گیرد:

-         وابستگی دولت به نفت

-         وابستگی واردات به نفت

-         ساختار تجارت خارجی ایران

-         رشد بالای نقدینگی و تورم

-         کاهش اشتغال در اقتصاد ایران

-         افزایش نرخ انواع ارز

در ادامه این نشست، دکتر آقامحمدی به چرایی و چگونگی اقتصاد مقاومتی پرداختند. از نظر ایشان، اختلالات خارجی مانند تحولات تکنولوژی، تحولات بازار انرژی، بحران‌های مالی، بحران آب و مواد غذایی و تحریم‌های بین‌المللی، مسائلی هستند که باید به طور خاص در اقتصاد مقاومتی مورد توجه قرار گیرند.

تنها هدف اقتصاد مقاومتی، مقابله با تحریم‌ها نیست و مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل شوک‌ها و تحریم‌ها نیز فقط مختص ایران نمي‌باشد. به گفته دکتر آقامحمدی، جنگ اقتصادی باید عاملی در جهت تغییرات اساسی در راستای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی باشد که مستلزم مشارکت حداکثری مردم، به ویژه جوانان در توسعه تولید ملی است. ایشان در ادامه موارد زیر را به عنوان راهکارها و توصیه‌های این مبحث مطرح نمودند:

-        مقاوم‌سازی بودجه (کاهش وابستگی به نفت)

-        مقاوم‌سازی تراز پرداخت‌ها (کاهش وابستگی تراز پرداخت‌ها به نفت)

-       مقام‌سازی درآمد و رفاه مردم

-        مقاوم‌سازی رشد اقتصادی (اقتصاد دانش‌بنیان)

-        فعال‌سازی ظرفیت‌های داخل

-        تعریف گونه بازار متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران

-        تکمیل زنجیره‌های تولید دارای مزیت و گسترش و تجدید آرایش در تجارت خارجی کشور

دکتر آقامحمدی تأکید کرد که بانک مرکزی باید نقش خود را در اقتصاد مقاومتی تعریف کند. اقتصاد مقاومتی با بی‌اعتنایی به اقتصاددانان امکان‌پذیر نیست.

سومین سخنران این نشست دکتر عبدالناصر همتی، مدیرعامل بانک سینا بود که راهکارهای مقاوم‌سازی بانک‌ها در شرایط بحران اقتصادی با نگرشی به تجربه اتحادیه اروپا و درس‌هایی برای نظام بانکی کشور را موضوع گفتار خود قرار دادند.

ایشان سخنرانی خود را از موج‌های مختلف بحران مالی در اروپا شروع کرد. هنگامی که بخش بانکی رشد انفجارگونه داشت و دارایی‌های بانک‌ها چند برابر تولید ناخالصی داخلی شد، با اتکا به این دارایی‌ها، اوراق بهادار زیادی منتشر شدند و در نهایت، در موج‌های مختلف بحران مالی، بانک‌ها در معرض ضررهای هنگفتی قرار گرفتند. اقداماتی مانند افزایش سرمایه و کاهش اتکا به وام، نگهداری دارایی نقدی کافی و اصلاحات ساختار در اروپا انجام گرفت تا آشفتگی‌های نظام بانکی سروسامان داده شوند.

دکتر همتی سپس به بررسی نظام بانکی ایران پرداخته و بیان داشتند: از سال 89، دارایی بانک‌ها از تولید ناخالص داخلی بیشتر شده و 65 درصد دارایی‌ها در اختیار پنج بانک قرار دارد. میزان سرمایه بانک‌ها نسبت به کل ترازنامه 6 درصد است، مطالبات معوق بسیار زیاد شده و نظام بانکداری سایه قدرت زیادی گرفته است. همه این مسائل با وضعیت اروپا شباهت زیادی دارد و زنگ خطر را به صدا درمی‌آورد. بنابراین راهکارهای زیر برای مواجهه با این وضعیت توصیه می‌شوند:

-         رشد نظام بانکی متوازن با رشد اقتصادی

-         متناسب‌سازی سرمایه و بدهی بانک‌ها

-         کنترل بدهی بانک‌ها (بدهی بین بانکی و بدهی به بانک مرکزی)

-         پرهیزدادن بانک‌ها از اتکای بیش از حد به تأمین مالی کوتاه‌مدت

-         کاهش نرخ تمرکز در بازار پول با هدف جلوگیری از تشکیل بانک‌های بزرگ

-         ساماندهی بخش بانکی سایه

-         کنترل مطالبات معوق

-         افزایش سهم بازار سرمایه در تأمین مالی

لینک اسلایدهای ارائه شده توسط سخنرانان نشست:

·      اقتصاد مقاومتی: قلمرو، مفاهیم و راهکارها /  دکتر داود دانش‌جعفری

·       چرایی و چگونگی اقتصاد مقاومتی /  دکتر علی آقا‌محمدی

·       راهکارهای مقاوم‌سازی بانک‌ها، در شرایط بحران اقتصادی (تجربه اتحادیه‌ اروپا و درس‌هایی برای نظام بانکی کشور) / دکتر عبدالناصر همتی